eJournals Vox Romanica 78/1

Vox Romanica
vox
0042-899X
2941-0916
Francke Verlag Tübingen
10.2357/VOX-2019-009
Es handelt sich um einen Open-Access-Artikel, der unter den Bedingungen der Lizenz CC by 4.0 veröffentlicht wurde.http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/121
2019
781 Kristol De Stefani

Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado

121
2019
José Antonio Saura Rami
Chuan Carlos Bueno Chueca
vox7810205
Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado José Antonio Saura Rami (Zaragoza) https: / / orcid.org/ 0000-0002-1288-1584 Chuan Carlos Bueno Chueca (Toulouse) https: / / orcid.org/ 0000-0002-5852-0602 Abstract: Ribagorzan language and Occitan language: a deep relationship. The fact that Pallars and Ribagorza belonged to the Tolosan county during the High Middle Ages (8 th -9 th centuries) has-imbued-the-Ribagorzan-language-with-a-deep-Gallo-Romance-turn.-This-language-was-onthe-way-to-becoming-another-Ibero-Romance-dialect-within-the-vast-continuum-which-shapesup-from-West-Asturias-to,-at-least,-the-Pallars-and-Valle-de-Arán-(along-with-its-special-toponymic-strata),-and-whose-features-were-definitely-changed-by-that-significant-historical-factrelated to the establishment of the Marca Hispánica. So, on the basis of the analysis of Altorribagorzan toponymy, medieval cartularies from the 9 th to 11 th -centuries-(written-in-the-monasteries-of-Alaón-and-Obarra,-as-well-as-in-Roda’s-cathedral)-and-the-present-living-language,we-offer-in-this-paper-some-data-pointing-to-that-ancient-and-productive-connection. Keywords: Ribagorzan language, Occitan language, Diachronic linguistics, Toponymy, Medieval Latin 1. Sinopsis histórica de Ribagorza Ribagorza, cuya primera mención conocida remonta al año 905 con la forma Valle ripacurcana 1 , presenta en su compleja y larga historia los siguientes hitos fundamentales: - Forma parte del Condado Carolingio de Tolosa (790-872) 2 . - Es Condado Independiente de Pallars-Ribagorza con Ramón I (872-920). - Es Condado Independiente (920-1023) ella sola 3 . - Pertenece a Navarra con Sancho el Mayor (1023-1044). 1- Cf.-sobre-este-extremo-lo-que-señala-c oromines en el o n c at ( s . V .). 2- Tras-las-incursiones-árabes-que-habían-llegado-al-Macizo-Central-francés,-Ribagorza-y-Pallars---entre-otros-altos-valles-del-Pirineo---adquieren-un-valor-de-vanguardia-esencial-para-el-imperio-franco,statu quo queseconsolidaconelestablecimientodela- Marca- Hispánicaylaincorporaciónpor- Carlomagnode-ambosterritoriosalcondadode- Tolosa.- Deahí,laprofundainfluenciacarolingiasobre-el-sustrato-romance-previo,-una-situación-que-continuará-después-en-la-etapa-independiente.- 3 Cf. sobre esta época el libro ya clásico de g altier 1981. 206 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca - Desde-1044-pasa-a-configurar-el-Reino-de-Aragón.- - En el seno del Reino de Aragón, se produce la Restauración Feudal del Condado (1322-1591). 2. Introducción Centrándonos en la etapa carolingia o franca 4 , no podemos obviar las palabras del gran-historiador-Ramón-de-Abadal,-quien-sobre-la-relación-histórica-entre-Tolosa-y- Pallars/ Ribagorza-se-expresa-en-los-siguientes-términos 5 : Espotafirmarquedesdeprincipisdelsegle- IXlescomarquesde- Pallarsi- Ribagorçaforenconstituïdes-com-a-entitats-comtals-als-efectes-político-administratius.-Això-degué-obeir-a-laseva integración en la esfera del domini franc. L’any 859 (Doc. 55) el comte Ramon de Tolosa, enpreceptedonatperalmonestirde- Burgal,s’adreçaalsfidelsipotestatsresidents- «incomitatu nostro paliarense»,parladeles- «resqueincomitatunostro Paliares consistunt», ordena a les autoritats «in comitatu nostro-Paliares-exercendas-in-propio».-(a Badal 1955: 15) Establecidas estas coordenadas, el objetivo del presente estudio es constatar si algunas de las características de la lengua ribagorzana resultan compatibles con tal perspectiva histórica: en otras palabras, si pueden ser occitanas y, más en concreto, languedocianas (o, ya en menor medida, gasconas). Para ello partiremos del análisis de la lengua ribagorzana viva y de la toponimia registrada hoy en el Valle de Benas- 4 La lengua ribagorzana es el resultado de la evolución del latín vulgar en el antiguo condado (la romanización-de-la-baja-Ribagorza-se-produce-en-época-relativamente-temprana,-dada-la-existenciade-la-ciudad-romana-de-Labitolosa-(entre-el-s.-I-a.-C.-y-el-II-d.-C.),-proceso-que-continúa-en-la-etapavisigoda-(s.-VI-d.-C.---s.-VIII-d.-C.): -recordemos-que-el-año-507-d.-C.-los-Visigodos-son-derro-tadosen-Vouillé-por-los-Francos,-hecho-que-los-empuja-hacia-Hispania-(donde-mantienen-su-hegemoníahasta el año 711), inicio de la invasión árabe. Pues bien, de esta etapa visigoda y de la anterior romana procede el fondo románico ribagorzano más antiguo. Naturalmente, en su seno han pervivido algunos elementos indoeuropeos preceltas (s. XV-XIII a. C.): breno ‘salvado’, ruello ‘caudal grande (arroyo)’, garanta ‘barranco estrecho’, Esera (hidrónimo) ‘río vigoroso’, Saúnc (topónimo) ‘giro-grande’---desde-una-perspectiva-arqueológica,-el-campo-de-urnas-del-año-1000-a.-C.-excavadoen el Pllan de l’Hespital -(Benasque)-podría-remontar-a-ese-estrato--; -así-como-ciertos-testimoniosceltas (s. VIII-VI a. C.): barga ‘almiar’, brueco ‘brezo’, bruixuelo ‘bocio’, carcano ‘bayarte’, cumo ‘pila’, tano - ‘nudodelamadera’...- Encambio,lainfluencialéxicaáraberesultamásbienescasa- ( afalagar , alaset , alforcha , almut , atecllar , cotón , farnaca , lifara , rafel , saguèro , sucre , tafarra , tarquín ...).-Por-otra-parte,-desde-finales-del-s.-XI-se-incorporan-abundantes-aragonesismos-( abadejo , andador , bateaguas , casalicio , conducta ‘iguala’, fato , jarca , jopar , joriar-se , mandria , navatiar , tabla , zaborro , etc.) y después se producen aportaciones diversas provenientes del francés ( brugueta , capable , carròta , casqueta , fesable , ixalòta , ixavrotina , plloixa , vallabarquín ...), del catalán ( robellón , rosiñòl ‘rebozuelo [seta]’) y, por supuesto, del castellano (pensemos tan solo en la ingente presencia de cultismos grecolatinos, por ejemplo). Cf. sobre todo esto, s aura 2013, 2017 y en prensa. Pero --como-hemos-anunciado---en-este-trabajo-nos-limitaremos-a-la-etapa-de-influjo-franco. 5- Las-cursivas-del-texto-son-nuestras.- Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 207 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 que 6 ,-así-como-del-estudio-de-algunos-cartularios-ribagorzanos-medievales,-datos-queconfrontaremos-siempre-que-ello-resulte-posible 7 . 3. Algunos aspectos occitanos de la lengua ribagorzana 3.1 No diptongación de / ĕ/ y / ŏ/ breves tónicas del latín clásico En términos estadísticos, si bien todavía provisionales, estamos en condiciones de afirmar-que-en-torno-a-un-40-%-del-total-de-estas-vocales-no-experimentan-el-procesode-diptongación-(incondicionada),-que-otras-veces-sí-se-consigna: - - Casos-de-/ ĕ/ : fèrri < Fĕrru , hibèrt < hiBĕrnu , judèva < iudĕa ... - Casosde- / ŏ/ : moregòl < ŏlu , tidòc < ŏccu , Bagüennòla - (topónimode- Sahún) 8 < ŏla ... 3.2 Diptongación de / ĕ/ y / ŏ/ breves tónicas ante de yod Por-otro-lado,-existe-un-tipo-de-diptongación-ante-yod-(por-tanto,-condicionada)-quees de naturaleza típicamente occitana: - Casos-de-/ ĕ/ : piente < * Pĕnctine , sies < sĕx ... - Casos-de-/ ŏ/ : fuell < Fŏlĭu , Huerri (antropónimo gral.) < hŏrreu 9 , uèit < ŏctō ... 6 Cf., por ejemplo, s aura 2003. 7 En concreto, las colecciones documentales de m artín d uQue 1965, c orral 1984, u Bieto 1989, t e rrado et al. 2000 y g rau 2010. Las tablas de los apartados poseen cinco columnas donde recogemos,-respectivamente,-la-localización-geográfica-del-nombre,-su-forma-actual,-la-variante-antigua,la-cita-documental---nº-de-página-y-línea---en-las-ediciones-de-Martín-Duque-(M.D.),-Corral-(C.),- Ubieto-(U.),-Grau-(G),-Terrado-et-al.-(T.)-y,-finalmente,-su-datación-en-esas-mismas-ediciones.- 8- Citamosentreparéntesisdiversaslocalidadesaltorribagorzanas: - Eriste,- Sahún,- Benasque,- Sos,- Sesué, Castejón de Sos, El Run, Sopeira etc. 9- Uno-de-los-apellidos-más-característicos-del-Valle-de-Benasque,-escrito-oficialmente- Güerri ,-que-hapasado-también-a-la-oiconimia-benasquesa-( Casa Güerri ). 208 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 3.3 Síncopa de / i/ en sílaba final ante / s/ 3.3.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental 10 Cita textual Datación Alaón - Atons 148.4 (C.) a. 972 Obarra - Barons 97.15 (M.D.) c. 1020 Obarra - Mirons 99.1, 7, 11 (M.D.) c. 1020 Obarra Racons Arracons 159.7 (M.D.) a. 1184 Obarra - Lopons 143.3-4 (M.D.) a. 1063-85 Obarra Visalibons Bissalebons 188.23 (M.D.) a. 1296 Por-ende,-la-síncopa-de-/ i/ -se-produce-en-Ribagorza-ya-a-finales-del-s.-X,-y-se-prolonga-hoy-en-la-lengua-del-Valle-de-Benasque-y-de-la-Alta-Ribagorza-en-general.- 3.3.2 Lengua viva (y toponimia) De este aspecto fonético, tenemos representantes como lluns < * lunes , marts < martĭs , venres < Venerĭs , fons < * Fundes , entens < intĕndis , encens < incĕndis , vals < Vales , Comanegons (topónimo de Sopeira) < cumBa enneconis ... 3.4 Apócope de / o/ final 3.4.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Obarra sarrat sar[r]at 44.22 (U.) a. 973 Cerler Estall stag 57.4, 86.6 (M.D.) a. 1015-19 Castejón de Sos Rebòst Repost 113.8 (G.) a. 1025 Castejón de Sos - Gavisag 113.9 (G.) a. 1025 Castejón de Sos - Spiner 113.47 (G.) a. 1025 Turbiné Turbinèr Torbiner 113.8 (G.) a. 1025 Turbiné Garús Garuz 113.8 (G.) a. 1025 Villanova Jaimimir Mir 113.4 (G.) a. 1025 10 Procedente de las bases antroponímicas, en caso genitivo, atonis , Baronis , mironis , arraconis , loPonis y ( Villa ) elleBonis . José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 209 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 Alaón - Altemir 40.24, 167.6 (C.) a. 864, 979 Obarra - Alaric 7.1 (U.) a. 926 Benasque Guillem Guielm 113.10 (G.) a. 1025 Castejón de Sos Bernat Bernard 113.9 (G.) a. 1025 Castejón de Sos Bringuèr Berenguer de Gia 113.3 a. 1025 3.4.2 Lengua viva Seproducetambiénennumerososcasosentrelosquecitamosestos: comormori < murmurĭu , esbramec < sustantivo deverbal de esbramegar < icare 11 , goyat < attu , mostalac < accu , remèdi < remedĭu , sanglluc < * singlūccu , surt < sŭrctu , tabornís < īciu , tarnic - ‘pedazo-de-tela-para-remendar’-en-tanto-quesustantivo-deverbal-delverbo atarnicar < īccare ... 3.5 Apoyo vocálico / e/ o / i/ en final de palabra En-conexión-con-el-fenómeno-de-la-apócope-indicado-arriba,-tenemos-la-presenciade una vocal / e/ (y, en menor medida, de / i/ ) tras doble consonante: 3.5.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Alaón Isclles Aiscle 12 136.6 (C.) a. 967 Iscles Isclles Aciscles 181.5 (C.) a. 981 Obarra baile Uagole de Soso 61.1, 62.1 (M.D.) a. 1015-19 Obarra baile baiule 94.12 (M.D.) c. 1020 3.5.2 Lengua viva (y toponimia) - Casos de / e/ : cesclle < cĭrculu , pulcre < Pulchru , diaplle < diaBŏlu ... - Casos de / i/ : fèrri < Fĕrru , Sant Pèri (topónimo de Eriste) < Pĕtru ... 11 Como tantos otros sustantivos altorribagorzanos de factura completamente afín: belec , gemec , esbatec , esbelec , estosec , renec , vomec . 12 Del nombre latino acisculu (t errado 2001). 210 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 3.6 Resultado apicoalveolar sordo 13 La velar sorda latina / k/ seguida de / e/ , / i/ , así como el grupo afín / tj/ , evolucionan a / s/ -sistemáticamente,-es-decir,-en-cualquier-posición: 3.6.1 Documentación Localizacion Forma actual Forma documental Cita textual Datación Besians Besians Besens 14 37.2 (U.) h. 951 Obarra - Atu Garsia 15 37.1, 49.10 (M.D.) a. 1015-1019 Obarra - Garsiane 40.1, 55.4 (M.D.) a. 1015-1019 Obarra - Garsianis 73.5 (M.D.) a. 1015-1019 Alaón - Arnalgarsia 249.14 (C.) a. 1031-1049 Obarra - Gassia 117.4 (M.D.) a. 1020-1043 3.6.2 Lengua viva Con voces como cenra < cĭnere , cent < cĕntu , cepo < cĭPPu , cèra < cēra , cesclle < cĭrculu , cinc < QuīnQue , cinquanta < QuīnQuaginta ... 16 . 13 La solución alveolar se constituye en un fenómeno característico del ribagorzano, si bien no alcanza-rango-de-generalidad-en-él.-Afecta-a-las-voces-de-esta-lengua-que-poseen-/ s/ -inicial-o-interior,procedente de los grupos latinos ce , ci , y / s/ interior proveniente de los grupos latinos ky -, ty -, dy y kty -.-Este-resultado-es-fruto-de-una-neutralización-fonológica-entre-el-fonema-africado-/ ʧ/ que-se-realizaba-aproximadamente-[ts]-y-el-fonema-fricativo-alveolar-sordo-/ s/ .-No-sabemos-cuándo-dejó-de-ser-operativa-tal-oposición,-pero-durante-el-siglo-XIII-parece-que-aún-funcionaba,-comoapuntan m artínez / Q uintana 1995: 198 a propósito de los documentos ribagorzanos del monasterio de Obarra: paç , etc. 14 Del nombre latino Vettianus ( OnCat. , s. Veciana ). 15 Compárese con el topónimo constatable en la actualidad La Coma Engarsía - (Benasque).- Enlosdocumentos-más-antiguos-(s.-XI)-el-antropónimo-casi-siempre-aparece-con-/ s/ ,-lo-que-invita-a-pensar-que-sonaba-así-(aun-cuando-cierto-es-que-la-etimología-no-nos-orienta-demasiado-en-este-caso).- En copias más tardías (s. XII-XIII) surge ya de modo reiterado la forma Garcia (cf. doc. 132.11). 16 Resulta palmaria la convergencia fonológica con el grupo occitano en general (t auPiac 2000: 10; PVArGc . 398 et pássim ),-aunque-el-proceso-es-conocido-también-de-otras-lenguas-romances-comoel francés, por ejemplo. José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 211 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 3.7 Evolución del grupo / tr/ intervocálico en -(i)r- 3.7.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Arén Sopeira Sub Petra 17 31.9 (C.) a. 852 Arén Soperún Supetrunio 130.3, 194.5 (C.) a. 964, 989 Arén Masapieras 18 Massapetras 185.85, 194.5 (C.) a. 987, 989 Sapeira Sapeira Illa Petra 173.5 (C.) a. 979 3.7.2 Lengua viva (toponimia y antroponimia): En este apartado tenemos las unidades pair y papair < Patre , mair y mamair < matre , La Maire (topónimo-de-Sahún)-<matre , Pèir (antropónimo-de-Benasque-y-Villanova)- < Pĕtru , peiròt < Pĕtru , peireta < Pĕtra , luria < nutria , así como bastantes vocablos derivados-mediante-el-sufijo-aire : bernapescaire , enredaire , fanfulaire , gesaire , paretaire , pegotaire , pelaire ... 3.8 Pérdida sistemática de la / n/ final en sílaba átona, pérdida esporádica en sílaba tónica En relación con estos procesos atingentes a la evolución de la nasal / n/ , hemos de discriminar-sobre-la-base-de-la-atonía-o-tonicidad-de-la-sílaba-final: - Sílaba átona: came < * camen < cannămu , fame < * Famĭne , freixe < Fraxĭnu , piente < * Penctĭne , caballame , correyame , estorsiname , ferame , mairame , pedrame , somerame , uellame < amĭne , crabume , vacume < umine ... Como vemos, con el mantenimiento-general-de-/ e/ ,-que-queda-en-posición-final-absoluta. - Sílaba tónica (con pérdida, si bien residual, en los siguientes tres apartados de la lengua): - Gramática: enelindefinidodegú < nec ūnu , así como en los adverbios be , tamé , tabé < Bĕne y demà < demane . - Toponimia, con algunos ejemplos realmente conspicuos: Castilló (de Sòs) < caste lliōne , El Lloró (Eriste) < ōne , L’Artigó (Eriste) < ōne , El Ru / en castellano El Run 19 , 17 En el doc. 239.2 ya no se tiene conciencia de la antigua preposición aglutinada y se repite sub Supetra . 18 Topónimo localizado por t errado 2001 en la localidad ribagorzana de Arén. 19- Consignamos-esta-alternancia,-ya-que-no-es-clara-la-etimología-de-este-nombre-prerromano,-quecorresponde-a-una-localidad-del-sur-del-Valle-de-Benasque. 212 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 Sant Martí / < martīnu , Sant Romà -(Benasque)-<romanu , Sant Sadorní (Sesué) < sa turnīnu , Verí < Verīnu ... - Antroponimia: Casa Jullà (Eriste) < iulianu , Casa Diamó (Castejón de Sos) < ōne . Como se sabe, en el ámbito languedociano el enmudecimiento de este sonido nasal final-es-generalizado 20 . 3.9 Vocalización de / v/ en posición final Laconsonanterománicainterior- / v/ enfinaldepalabravocalizaen- / u/ demodosistemático: cibadiu , moliu , vaciu , El Dalliu -(topónimo-de-Benasque),- El Novaliu (topónimo-general-en-el-Valle-de-Benasque)-<-īVu . 3.10 Ensordecimiento de la / d/ final 3.10.1 Documentación 21 Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Alaón set 22.5, 27.7, 172.17 (C.) a. 846, 851, 979 Alaón aliquit 49.5, 146.3 (C.) a. 869, 972 Alaón - Davit 194.6 (C.) a. 989 Alaón aput 220.6 (C.) s. X Obarra abbat 187.24 (M.D.) a. 1295 Se-percibe-aquí-una-clara-tendencia-al-ensordecimiento-de-la-/ d/ -final-para-algunoselementosgramaticalesysustantivoslatinos,enloquebienparecenlasprimerasmanifestaciones de un aspecto hoy general en la lengua ribagorzana. 3.10.2 Lengua viva Podemos-citar-aquí-los-sustantivosamistat < * amicitate , fret < Frĭgidu , vert < Vĭride , virtut < Virtute ...; y las formas de segunda persona de plural del imperativo de presente: amat < amate , temet < timete , partit < Partite , bebet < BiBete , vivit < ViVite ... 20- Consúltense-al-respecto-las-obras-de-c arrera 2011: 61 y t auPiac 2000: 54. 21- Si-bien-existe-también-puntualmente-el-fenómeno-contrario,-tal-vez-por-ultracorrección: aud < aut (48.4). José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 213 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 3.11 Mantenimiento de la secuencia / ts/ 3.11.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Obarra fagaçz 1.9-y-1.20-(M.-y-Q.) a. 1290 Obarra uolecz, uolecz 186.12-y-25-(M.-y-Q.) a. 1290 Obarra paç 186.18 (M.D.) a. 1290 Obarra solcz 1.7-(M.-y-Q.) a. 1290 Estasunidadesdocumentalesribagorzanasdefinalesdels.- XIIIperviventraslasíncopa-de-la-vocal-medial,-como-sucede-en-occitano.-Por-cierto-que-m artínez / Q uin tana -1995: -198-indican-extrañamente-que-las-grafías-defagaçz , uolecz , paç , etc., vendrían-a-re-pre-sentar-un-resultado-interdental-sordo-/ θ/ ,-cuando-se-diría-más-bien-quese-trata-de-la-mismasolución-que-perdura-en-el-ribagorzano-benasqués-actual: faguets / fagats , temets , partits , bebets , vivits ... (cf. infra apartado 3.11.2) 22 . 3.11.2 Lengua viva Se da este mismo tratamiento en la actualidad conforme constatamos en los casos expuestos-a-continuación: - En-la-flexión-verbal-de-la-persona-5-de-las-formas-verbales,-de-manera-que-tenemosuna evolución ts < tĭs : anets , fets , entenets , partits , tenits ...-Solución-que,-además,se conserva a su vez en el ribagorzano de Lascuarre (a unos 70 km al sur de Benasque): vosaltres eixits , dits , podets , volets , tenits ; vedesets , fevats , creuevats , etc. 23 . - En los numerales cardinales dechisèt , dechiuèit y dechinòu (correspondientes a los números-17,-18-y-19)-que,-frente-a-la-forma-simpledèu -(número-10),-presentan-unfonema-africado-sordo-/ ʧ/ -(con-grafía-ch -), el cual solo puede remontar a un proceso de palatalización desde / ts/ (cf. occitano dètz-e-sèt , dètz-e-uèit , dètz-e-nòu ) 24 . - En-algún-nombre-de-lugar-esporádico: - La Cròts (topónimo de Eriste), frente a la forma La Cròu (topónimo de Sos). 22- Téngase-en-cuenta-que-Obarra,-o-Vallabriga-(localidad-más-próxima-habitada-a-occidente),-es-territorio-donde-no-existe-el-fonema-interdental-sordo-/ θ/ .-Véase,-sobre-el-trazado-de-la-isoglosa,-elmapa de s istac 1993: 366. 23 Cf. c oromines 1976/ 1: 15 N ad locum . 24- Recordemos-que-la-africación-del-grupo-/ ts/ -es-relativamente-frecuente-en-algunas-localidades-delnortedel-Vallede- Benasque: amech < amets < amatis , podech < podets < * Potetis , sallich < sallits < salitis , dich < dits < digitos ... 214 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 3.12 Adverbios Dentro de este apartado hemos de consignar los siguientes elementos destacables: - Derrèr : -forma-apocopada-hoy-relegada-a-la-villa-de-Benasque,-pero-cuya-presenciaenlatoponimiade- Chía,localidadalsurdel- Valle,nosaseguraunaextensiónantigua-en-todo-el-Valle-de-Benasque 25 . - Dijós : -de-presencia-notable-en-la-Ribagorza-Alta-y-Media-(Valle-de-Benasque,-Las- Paúles,-Espés,-Lascuarre,-Roda,-Torre-la-Ribera),-con-proyección-meridional-en-latoponimia urbana de Graus ( Barrijós ) y en la Litera 26 . - Tabé : adverbio documentado asimismo en Roda de Isábena 27 . - Tapòc : variante de tipo gascón 28 . 3.13 Preposiciones 3.13.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Obarra a (locat.) Dono terra ad locum iam nominatum 21.4 (U.) a. 941 Alaon a (locat.) Vindo vinea a pago Curnutella, a Sasellu 29 160.2 (C.) a. 974 Obarra a (locat.) Benisti a me 25.5 (M.D.) a. 1018 Alaon a-(final) Ecclesias ... ad fundare 213.4 (C.) a. 988-996 Alaon a (CI) Qui-serviunt-a-deum 160.2 (C.) a. 974 Obarra a (CI) Fecisti a me 25.5 (M.D.) a. 1018 Obarra a (CI) Uindo a uobis 51.3 (M.D.) a. 1015-19 Obarra en, dan Duos sellas aput curriamen 30 28.11 (M.D.) c. 1018 25- Compárese-con-la-forma-específicamente-gasconadarrèr ,-conectada-ya-con-la-benasquesa-por-elpropio Coromines en el DECat . 7: 264a37-49. 26 Cf. g iralt -1998: -304-05.-Sobre-su-carácter-occitano-señala-Coromines: -«Mentre-que-a-l’antiga-llengua d’oc, on també es troba jus , hi mantingué forta concurrència la forma jos , prolongament del ll. vg. més antic josum ,-que-així-s’estén-fins-a-l’Aran-...»-( DECat . 4: 928a49-54). 27 Cf. las variantes gasconas tabé , tabeng de r ohlFs 1977: 194 y la forma tabés recogida por Coromines en Vingrau, en territorio plenamente occitano ( DECat . 8: 275a52). 28- Cf.-al-respecto-las-formas-específicamente-gasconastapòc , tapauc en r ohlFs 1977: 194 y lo referido en el DECat . 8: 276a33 y 276b49-77a2. 29 Topónimo conservado hoy con la forma Sasieso (t errado 2001), con la asibilación ribagorzana característica de la / ll/ latina intervocálica. 30- Enbenasquésactualla-vozescorreyame , en consonancia con la regla general (cf. apartado 3.8); mientras-que-en-pallarés-existecorreyam < corrĭgia -+-sufijo-amĭne . José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 215 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 3.13.2 Lengua viva Donde los diversos usos preposicionales documentados conservan plena vigencia en la actualidad: sigo a Saragosa ‘estoy en Zaragoza’, qüestión a fèr -‘cuestión-que-hacer’,sirven a Dèu , cumplle-le el pllat a ell ‘llénale el plato a él’, marcho en tú ‘voy contigo’, viene dan yo ‘ven conmigo’ ... 3.14 Sustantivo / cuantificador < massa 3.14.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Arenn Las Masapieras 31 Massapetras 185.85 (C.) a. 987 La unidad masa apareceaquícomoelelementonucleardeunsintagmanominaldocumentado-ya-a-fines-del-s.-X-en-la-Ribagorza-oriental,-aunque-es-obvio-notar-quedel-valor-sustantivo-inicial-al-de-cuantificador-hay-un-paso-mínimo. 3.14.2 Lengua viva Hoyesuncuantificadorgeneralentodala- Alta- Ribagorza,coninteresantesusosprag-máticos-(contrastivos),-según-puede-desprenderse-de-la-traducción-correspondiente: masa vinrà -‘mejor-que-no-viniera,-francamente’. masa hu farets -‘mucho-mejor-que-no-lo-hicieseis’.masa en salràs -‘mejor-que-no-lo-lograras’. 3.15 Doble negación 3.15.1 Documentación Localización Forma actual Forma documental Cita textual Datación Obarra - Nichil de ipso pretio apud vos non remansit 17.10 (U.) a. 845 Alaon - Nichil de ipso pretio aput vos non remansit 220.6 y 7 (C.) s. X Obarra - Nihil de ipso pretio aput te non remansit 11.9 (M.D.) a. 1009 Alaon - Nichil de ipso precio de parte non remansi 243.11 (C.) a. 1025 31 Cf. lo señalado en la N18 sobre este nombre de lugar. 216 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 Como-resulta-sobradamente-conocido,-en-latín-dos-negaciones-afirman 32 . Pues bien, en-estos-textos-latinos-la-doble-negación-anuncia-el-resultado-ribagorzano-generalde hoy en día. 3.15.2 Lengua viva En esta los ejemplos son sistemáticos al respecto, como podemos constatar en lo sucesivo: Rès no i fa al mon ‘nada hace en el mundo (no desarrolla)’. Mai no venibe ‘nunca venía’. Degú no’n pose ‘nadie pone (algo)’. Cap no’n vinrà ‘ninguno vendrá’. Brenca no ha plloveu ‘nada ha llovido’. Gota no neve ‘nada nieva’. Got no camine ‘nada camina’. Bien-es-verdad-que-el-fenómeno-no-resulta-exclusivo-del-occitano-y-se-registra-también en el iberromance de manera indiscutible. Por ejemplo, en el castellano del poema del Cid 33 ,-pero-en-esta-lengua-el-hecho---como-tantos-otros-que-pervivieronen-los-demás-romances-peninsulares---quedó-pronto-relegado,-por-más-que-puedaaparecer-incluso-hoy-en-el-nivel-coloquial. 4. Conclusión Todos los aspectos fonético-fonológicos aducidos en este trabajo son compatibles con-la-occitanidad.-Sin-embargo,-somos-conscientes-de-que-ello-no-basta-para-establecer-la-tesis-que-sostenemos-en-este-trabajo: -la-raíz-galorromance-(occitana,-gascona) de una parte sustancial de la lengua ribagorzana, como consecuencia de la incorpora-ción-de-este-territorio-al-Condado-de-Tolosa-(790-872)-y-de-la-fijación-de-la- Marca Hispánica. Podríamos hablar entonces de una condición necesaria pero no sufi-ciente.-Lo-que-sí-resulta-definitivo---a-nuestro-juicio---es-la-combinación-de-razones-de-diverso-orden,-que-se-comple-mentan: - 32 En palabras de e rnout / t homas - 1984: - 153-54: - «D’ordinaire,deuxnégationsenprésencedanslamême-phrase-se-détruisent-en-latin-et-équivalent-à-une-affirmation: -a)-à-une-affirmationpartielle ou restreinte , s’il s’agit de la négation simple ( non et aussi neque ) suivie d’une négation composée ... non nullus ,-‘quelque’,non nulli -‘quelques-uns’,non nunquam -‘quelquefois’,non nusquam ‘quelquepart’, cf. Cic., Diu .-2,55-...-b)-à-une-affirmationtotale ou renforcée (litote) dans tous les autres cas ... nemo non uidet (Cic., Lae .-99)-‘il-n’est-personne-qui-ne-voie’,-c.-à-d.-‘tout-le-monde-voit’.-De-même: nullus non - ‘il-n’est-personne-qui-ne’- (=- ‘tous’); - ‘absolument-tout’; numquam non ‘toujours’; nusquam non ‘partout’; » (los subrayados son nuestros). 33- Cf.-el-v.-21-del-cantar,-que-dice: - Conbidar le ien de grado, mas ningun non osava en la edición ya clásica de C. s mith , Poema de mio Cid , Madrid 6 1980: 140. José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 217 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 4.1 Cronológicas Algunos-de-esos-fenómenos-se-documentan-en-lo-que-podemos-denominar-«la-etapatolosana» de Ribagorza: la apócope vocálica ( Altemir , a. 864), el ensordecimiento de / d/ -en-posición-final-absoluta-( set , a. 846; aliquit , a. 869), la doble negación ( nihil non , a.-845).-Otros-elementos-no-se-verifican-en-época-tan-antigua,-pero-sí-en-un-períodolosuficientementeremotocomoparaquesuorigensolohayapodidosergalorromance: -ciertos-casos-de-apócope-extrema-( Alaric , a. 926; sarrat , a. 973), la síncopa de-la-/ i/ -en-sílaba-final-ante-/ s/ -( Atons ,-a.-972),-el-apoyo-vocálico-/ e/ -en-posición-finalabsoluta ( Aiscle , a. 967), la solución apicoalveolar ( Besens , a. 951; Garsia , a. 1015), el uso locativo de la preposición ad ( ad locum , a. 941), la preposición aput dotada del valor de ‘con’ ( aput curriamen , c. 1018) o el empleo de masa -como-protocuantificador- ( Massapetras , a. 987). 4.2 Tipológicas Muchos otros de esos fenómenos solo pueden ser occitanos, es decir, están vinculados a un tipo lingüístico occitano: la diptongación ante yod ( piente , fuell , uèit ), el apoyo vocálico / e/ tras doble consonante ( fèrri ), la conservación de la / e/ tras la pérdida-sistemática-de-/ n/ -en-sílaba-átona-final-( fame , freixe , estorsiname , crabume ), la vocalización del segmento latino / tr/ tras la sonorización correspondiente de la dental sorda / t/ ( Sopeira , Sapeira , mair , pair ),-la-vocalización-del-sufijo-īVu en voces específicas-( cibadiu , moliu , El Dalliu ), la conservación de la secuencia / ts/ tras apócope de la vocal medial ( fagacz , uolecz , paç ,-a.-1290),-algún-indefinido-( degú ), determinados adverbios ( derrèr , dijós , tabé , tapòc )-etc.-Además,-hay-que-contar-con-otrosaspectos-producidos-en-tipos-léxicos-riba-gorzanos-actuales-que-se-prolongan-en-elámbito occitano, como la apócope de / o/ ( goyat , mostalac , remèdi , sanglluc , tidòc ), la conservación de / d/ intervocálica ( judèva , remèdi ), el mantenimiento actual de la desinencia -ts < tĭs ( anirets , fets , valets , vivits ), buena parte de los numerales ( sies , uèit , dechisèt , dechiuèit , dechinòu ) o la preposición dan ‘con’ < de aPud ( dan yo ‘conmigo’). Bibliografía a Badal , R. d’ 1955: Els comtats de Pallars i Ribagorça , Barcelona (citamos por la edición facsímile de 2009) c arrera , A. 2011: L’occità. Gramàtica i diccionari bàsics (occità referencial i aranès), Lleida c oromines , J. 1976: «Història de la confusió de dues parelles de consonants antigues: ç i ss ; yl i ll », in: i d ., Entre dos llenguatges , vol. 1, Barcelona: 13-51 c orral , J. L. 1984: Cartulario de Alaón (Huesca) , Zaragoza DECat .-=-c oromines , J 1980-1995: Diccionari etimològic i complementari de la llengua catalana , 9 vol., Barcelona 218 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 e rnout , A./ t homas , F. 2 1984: Syntaxe Latine , Paris g altier , F. 1981: Ribagorza, condado independiente (desde los orígenes al 1025) , Zaragoza g iralt , J. 1998: Aspectos gramaticales de las hablas de La Litera (Huesca) , Zaragoza g rau , N. 2010: Roda de Isábena en los siglos X-XIII. La documentación episcopal y del cabildo catedralicio, Zaragoza m artín d uQue , Á. 1965: Colección diplomática de Obarra (siglos XI-XIII) , Zaragoza m artínez , L./ Q uintana , A. 1995: « Scripta ribagorçans del segle XIII», in: A Sol Post. Estudis de llengua i literatura 3: 193-204 OnCat. = c oromines , J. 1989-1997: Onomasticon Cataloniae . Els noms de llocs y de persona de totes les terres de llengua catalana, 8 vol., Barcelona PVArGc .-=-c oromines , J. 1991: El parlar de la Vall d’Aran. -Gramàtica,-diccionari-i-estudis-lexicalssobre el gascó, Barcelona r ohlFs , G. 1977: Le gascon. -Études-de-philologie-pyrénéenne,-Tübingen s aura , J. A. 2003: Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas , Zaragoza s aura ,- J.-A.- 2013: -«Lalexicografía-benasquesaenla-obra-de-Vicente- Ferraz-Castán»,-in: - F erraz c astán , V., Vocabulario del dialecto que se habla en la Alta Ribagorza , Zaragoza (edición facsímile del original de 1934): 13-36 s aura , J. A. 2017: «L’autonomía de la lluenga ribagorsana seguntes l’analisis de la onomastica y el-léxico-documentals»,-in: -c asanoVa , E. (ed.), Onomàstica romànica: antroponímia dels expòsits i etimología toponímica, especialment de València , València: 835-50 s aura ,-J.-A.-(en-prensa): -«Sobre-la-filiación-lingüística-del-estrato-toponímico-romance-más-antiguoen la Alta Ribagorza», in: Actas del X Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española (Zaragoza, 7-11 de septiembre de 2015) s istac , R. 1993: El ribagorçà a l’Alta Llitera. Els parlars de la vall de la Sosa de Peralta, Barcelona t auPiac , J. 2000: Gramatica occitana. Gramatica elementària de l’occitan estandard, Toulouse t errado , J. et al. 2000: «Las Décimas de Castejón de Sos . ¿Vestigios del primitivo romance ribagorzano? »,- Alazet. Revista de Filología 12: 161-200 t errado , J. 2001: Toponimia de Ribagorza. Municipio de Arén, Lleida u Bieto , A. 1989: Documentos del monasterio de Obarra (Huesca) anteriores al año 1000 , Zaragoza José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 219 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 220 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca INDEX NOMINUM El presente índice de voces remite a los diferentes parágrafos en cuestión y, solo en ocasiones,-a-las-notas-del-texto-tras-la-abreviatura-correspondiente-(N). Aragonés Abadejo, 2, N4 Andador, 2, N4 Bateaguas, 2, N4 Casalicio, 2, N4 Conducta, 2, N4 Fato, 2, N4 Jarca, 2, N4 Jopar, N4 Joriar-se, N4 Mandria, 2, N4 Navatiar, 2, N4 Tabla, 2, N4 Zaborro, 2, N4 Árabe Afalagar, 2, N4 Alaset, 2, N4 Alforcha, 2, N4 Almut, 2, N4 Atecllar, 2, N4 Cotón, 2, N4 Farnaca, 2, N4 Lifara, 2, N4 Rafel, 2, N4 Saguèro, 2, N4 Sucre, 2, N4 Tafarra, 2, N4 Tarquín,-2,-N4 Castellano (antiguo) Conbidar, N33 De, N33 Grado, N33 Ien, N33 Le, N33 Mas, N33 Ninguno, N33 Non, N33 Osava, N33 Catalán Robellón, 2, N4 Rosiñòl, 2, N4 Celta Barga, 2, N4 Brueco, 2, N4 Bruixuelo,-2,-N4 Carcano, 2, N4 Cumo, 2, N4 Tano, 2, N4 Francés Brugueta, 2, N4 Capable, 2, N4 Carròta, 2, N4 Casqueta,-2,-N4 Fesable, 2, N4 Ixalòta,-2,-N4 Ixavrotina,-2,-N4- Plloixa,-2,-N4 Vallabarquín,-2,-N4 Indoeuropeo (precelta) Breno, 2, N4 Carcano, 2, N4 Esera (topónimo), 2, N4 Garanta, 2, N4 Ruello, 2, N4 Saúnc-(topónimo),-2,-N4 Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 221 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 Occitano Darrèr, N25 Dètz-e-nòu, 3.11.2 Dètz-e-sèt, 3.11.2 Dètz-e-uèit, 3.11.2 Jos, N26 Jus, N26 Luria, 3.7.2 Tabé, N27 Tabeng, N27 Tabés, N27 Tapauc, N28 Tapòc, N28 Tidòc, 3.1 y 4.2 Pallarés Correyam, N30 Ribagorzano A, 3.13.1 y 3.13.2 Aciscles (topónimo), 3.5.1 Aiscle (topónimo), 3.5.1 y 4.1 Al, 3.15.2 Alaric (antropónimo), 3.4.1 y 4.1 Altemir (antropónimo), 3.4.1 y 4.1 Amat, 3.10.2 Amech, N24 Amistat, 3.10.2 Anets, 3.11.2 Anirets, 4.2 Arnalgarsia (antropónimo), 3.6.1 y 4.1 Arracons (topónimo), 3.3.1 Artigó (topónimo), 3.8 Atons (antropónimo), 3.3.1 y 4.1 Atu Garsia (antropónimo), 3.6.1 y 4.1 Bagüennòla (topónimo), 3.1 Baile, 3.5.1 Baiule, 3.5.1 Barons (antropónimo), 3.3.1 Barrijós (topónimo), 3.12 Be, 3.8 Bebet, 3.10.2 Bebets, 3.11.1 Belec, N11 Berenguer (de Gia) (antropónimo), 3.4.1 Bernapescaire, 3.7.2 Bernard (antropónimo), 3.4.1 Bernat (antropónimo), 3.4.1 Besens (topónimo), 3.6.1 y 4.1 Besians (topónimo), 3.6.1 Bissalebons (topónimo), 3.3.1 Brenca, 3.15.2 Bringuèr (antropónimo), 3.4.1 Caballame, 3.8 Came, 3.8 Cap, 3.15.2 Castilló (de Sos) (topónimo), 3.8. Cenra, 3.6.2 Cent, 3.6.2 Cepo, 3.6.2 Cèra, 3.6.2 Cesclle, 3.5.2 y 3.6.2 Cibadiu, 3.9 y 4.2 Cinc, 3.6.2 Cinquanta,-3.6.2 Coma (Engarsía) (topónimo), N15 Comanegons (topónimo), 3.3.2 Comormori, 3.4.2 Correyame, 3.8 y N30 Crabume, 3.8 y 4.2 Creuevats, 3.11.2 Cròts (topónimo), 3.11.2 Cròu (topónimo), 3.11.2 Cumplle, 3.13.2 Dalliu (topónimo), 3.9 y 4.2 Dan, 3.13.1, 3.13.2 y 4.2 Dechinòu, 3.11.2 y 4.2 Dechisèt, 3.11.2 y 4.2 Dechiuèit, 3.11.2 y 4.2 Degú,-3.8,-3.15.2-y-4.2 Demà, 3.8 Derrèr, 3.12 y 4.2 Dèu, 3.11.2 Diamó (antropónimo), 3.8 222 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.8357/ VOX-2019-009 José Antonio Saura Rami / Chuan Carlos Bueno Chueca Diaplle, 3.5.2 Dich, N24 Dijós, 3.12 y 4.2 Dits, 3.11.2 Eixits,-3.11.2 El, 3.13.2 Ell, 3.13.2 En (preposición), 3.13.1 y 3.13.2 En (pronombre), 3.14.2 y 3.15.2 Encens, 3.3.2 (Coma) Engarsía (topónimo), N15 Enredaire, 3.7.2 Entenets, 3.11.2 Entens, 3.3.2 Esbatec, N11 Esbelec, N11 Esbramec, 3.4.2 Estall (topónimo), 3.4.1 Estorsiname, 3.8 y 4.2 Estosec, N11 Fa, 3.15.2 Fagacz, 3.11.1 y 4.2 Fagats, 3.11.1 Faguets, 3.11.1 Fame, 3.8 y 4.2 Fanfulaire, 3.7.2 Farets, 3.14.2 Fèr, 3.13.2 Ferame, 3.8 Fèrri, 3.1, 3.5.2 y 4.2 Fets, 3.11.2 Fevats, 3.11.2 Fons, 3.3.2 Freixe,-3.8-y-4.2 Fret, 3.10.2 Fuell, 3.2 y 4.2 Garcia (antropónimo), N15 Garsiane (antropónimo), 3.6.1 Garsianis (antropónimo), 3.6.1 Garús-(antropónimo),-3.4.1 Garuz (antropónimo), 3.4.1 Gassia (antropónimo), 3.6.1 Gavisag (topónimo), 3.4.1 Gemec, N11 Gesaire, 3.7.2 Gia (Berenguer de) (topónimo), 3.4.1 Got, 3.15.2 Gota, 3.15.2 Goyat, 3.4.2 y 4.2 Güerri (antropónimo), N9 Guielm (antropónimo), 3.4.1 Guillem (antropónimo), 3.4.1 Ha plloveu, 3.15.2 Hespital, Pllan d’ (topónimo), 2, N4 Hibèrt, 3.1 Hu, 3.14.2 Huerri (antropónimo), 3.2 I (pronombre), 3.15.2 Isclles (topónimo), 3.5.1 Jaimimir (antropónimo), 3.4.1 Judèva, 3.1 y 4.2 Jullà (antropónimo), 3.8 Le, 3.13.2 Lopons (antropónimo), 3.3.1 Lloró (topónimo), 3.8 Lluns, 3.3.2 Mai, 3.15.2 Mair, 3.7.2 y 4.2 Mairame, 3.8 Maire (topónimo), 3.7.2 Mamair, 3.72 Marcho, 3.13.2 Marts, 3.3.2 Masa, 3.14.1 y 4.1 Masapieras (topónimo), 3.7.1 y 3.14.1 Mir (antropónimo), 3.4.1 Mirons (antropónimo), 3.3.1 Moliu, 3.9 y 4.2 Mon, 3.15.2 Moregòl, 3.1 Mostalac, 3.4.2 y 4.2 Neve, 3.15.2 No, 3.15.2 Novaliu (topónimo), 3.9 Lengua ribagorzana y lengua occitana: una relación de hondo calado 223 Vox Romanica 78 (2019): 205-223 DOI 10.2357/ VOX-2019-009 Paç, N16, 3.11.1 y 4.2 Pair, 3.7.2 y 4.2 Papair, 3.7.2 Paretaire, 3.7.2 Partit, 3.10.2 Partits, 3.11.1 Pedrame, 3.8 Pegotaire, 3.7.2 Pèir (antropónimo), 3.7.2 Peireta, 3.7.2 Peiròt (antropónimo), 3.7.2 Pelaire, 3.7.2 Piente, 3.2 y 4.2 Pllan (de l’Hespital) (topónimo), 2, N4 Podech, N24 Podets, 3.11.2 Pose, 3.15.2 Pulcre, 3.5.2 Qüestión,-3.13.2 Racons (topónimo), 3.3.1 Rebòst, 3.4.1 Remèdi, 3.4.2 y 4.2 Renec, N11 Repost (topónimo), 3.4.1 Rès, 3.15.2 Ru (topónimo) Salràs, 3.14.2 Sallich, N24 Sanglluc, 3.4.2 y 4.2 Sant Martí (topónimo), 3.8 Sant Pèri (topónimo), 3.5.2 Sant Romà (topónimo), 3.8 Sant Sadorní (topónimo), 3.8 Sapeira (topónimo), 3.7.1 y 4.2 Saragosa (topónimo), 3.13.2 Sarrat (topónimo), 3.4.1 y 4.1 Sasieso (topónimo), N29 Sies, 3.2 y 4.2 Sigo, 3.13.2 Solcz, 3.11.1 Somerame, 3.8 Sopeira (topónimo), 3.7.1 y 4.2 Soperún-(topónimo),-3.7.1 Soso (uagole de) (topónimo), 3.5.1 Spiner (topónimo), 3.4.1 Stag (topónimo), 3.4.1 Surt, 3.4.2 Tabé, 3.8, 3.12 y 4.2 Tabornís, 3.4.2 Tamé, 3.8 Tapòc, 3.12 y 4.2 Tarnic, 3.4.2 Temet, 3.10.2 Temets, 3.11.1 Tenits, 3.11.2 Torbiner (topónimo), 3.4.1 Tú,-3.13.2 Turbinèr (topónimo), 3.4.1 Uagole (de Soso), 3.5.1 Uèit, 3.2 y 4.2 Uellame, 3.8 Uolecz, 3.11.1 y 4.2 Vaciu, 3.9 Vacume, 3.8 Valets, 4.2 Vals, 3.3.2 Vedesets, 3.11.2 Venibe, 3.15.2 Venres, 3.3.2 Verí (topónimo), 3.8 Vert, 3.10.2 Viene, 3.13.2 Vinrà, 3.14.2 y 3.15.2 Virtut, 3.10.2 Visalibons (topónimo), 3.3.1 Vivit, 3.10.2 Vivits, 3.11.1 y 4.2 Volets, 3.11.2 Vomec, N11 Vosaltres, 3.11.2 Yo, 3.13.2 y 4.2